Wanneer is nieuws nieuwswaardig? Ik vraag het me altijd af als ik een flits van Hart van Nederland voorbij zie komen. Snob als ik ben, moet ik lachen om mensen die dat programma kijken en dan zeggen dat ze het nieuws hebben gezien. Toch zijn de items nieuwswaardig voor de doelgroep, want anders had Hart van Nederland al lang niet meer bestaan. Nieuwswaarde zit dus niet geheel in de aard van het item. Toch wordt er altijd een selectie gemaakt, waarna de ‘belangrijkste’ verhalen overblijven.
Wat maakt een verhaal dan belangrijk? Dat is alleen subjectief te beantwoorden. De impact van de situatie speelt daar een voorname rol in. De vraag is alleen: de impact op wie? Kijken vanuit een Nederlands oogpunt concludeer ik dat items die z’n weerslag hebben op Nederland ‘belangrijk’ zijn. Valt er ergens een bus in een ravijn en er zitten Nederlanders aan boord, dan haalt het hoogstwaarschijnlijk het journaal. Zijn er geen Nederlanders aan boord, dan is die kans een stuk kleiner. Toch is ook dat nieuwswaardig: er is iets ergs gebeurd, maar er zijn geen Nederlanders bij betrokken. Opluchting en weer door.
Waarom zien we dan vaak grote items over situaties die Nederlanders niet direct aangaan? Dan heb ik het over gebeurtenissen als tsunami’s en oorlogen. Verhalen over ellende. Ik wil het geen sensatie noemen, maar acute ellende wekt interesse. Ik zeg specifiek ‘acuut’, want armoede als ‘structurele’ ellende scoort aanzienlijk slechter. Hierin zit wat mij betreft dan ook een kernpunt. Kijk de nieuwsaandacht voor de kernramp in Fukushima, het conflict in Israël, de situatie in Kosovo, de aardebeving in Nepal, ebola, Libië en zelfs de oorlog in Syrië en Irak. Allen kregen eens veel aandacht, en nu niet meer. Is de ellende voorbij? Nee. Maar het is van acuut naar structureel gegaan. We weten nu wel dat er ellende is in Nepal, dat Libië een brandhaard is en dat er in Israël dag in dag uit conflict is. We zijn er niet meer nieuwsgierig naar. Onze interesse is op. Daarom moeten inzamelacties ook zo vroeg mogelijk op touw gezet worden. Organiseer je deze een aantal weken nadat de situatie ontstaan is zul je aanzienlijk minder ophalen. De impact moet nog direct voelbaar zijn.
Ik keur een dergelijke selectie niet af. Mijn doel is enkel om deze te analyseren. Nadenken over nieuwswaardigheid is constructief in het bereiken van effectieve journalistiek. Ik ben zelf ook één van de consumenten die een onderwerp op een gegeven moment moe wordt. Toch is nuttig om er bij stil te staan dat situaties die hun nieuwswaarde verloren zijn niet voorbij hoeven te zijn. Sterker nog, in de meeste gevallen zijn ze ook niet voorbij. Maar de nieuwswaarde wordt in feite door consumenten als ikzelf bepaald. De journalist maakt de eerste selectie door een bepaald onderwerp aandacht te geven, en daarna bepaalt de mate van interesse bij de doelgroep hoe lang een verhaal nieuwswaardig blijft. Het leven gaat door voor de meeste mensen, en ergens bij blijven stilstaan is geen optie.
